Η σύσπαση και η χαλάρωση του σφιγκτήρα επιτρέπει τη δίοδο της τροφής από τον οισοφάγο στο στομάχι. Στην αχαλασία οισοφάγου, παρατηρείται πρόβλημα σε κάθε στάδιο της διόδου της τροφής από το στόμα στο στομάχι. Ο ασθενής συναντά δυσκολία είτε στην κίνηση του οισοφάγου, που δεν «σπρώχνει» αρκετά δυνατά το φαγητό ως το στομάχι είτε στη βαλβίδα (καρδιοοισοφαγικός σφιγκτήρας) που δεν «χαλαρώνει/ανοίγει», ώστε να περάσει η τροφή στο στομάχι, ή και στα δύο μαζί.
Τι είναι η αχαλασία οισοφάγου;
Η αχαλασία οισοφάγου είναι μια σπάνια διαταραχή του μυϊκού σωλήνα (δεν έχει οστά) που μεταφέρει την τροφή από τον λαιμό στο στομάχι διαμέσου του θώρακα. Ο όρος αχαλασία συμπεριλαμβάνει ένα φάσμα δυσλειτουργιών του οισοφαγικού σωλήνα. Μεταξύ αυτών είναι η μειωμένη ικανότητα προώθησης της τροφής προς το στομάχι (περισταλτισμός) και η αδυναμία χαλάρωσης του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα (LES), της βαλβίδας δηλαδή που βρίσκεται στο κάτω μέρος του οισοφάγου αμέσως πριν το στομάχι. Από το τελευταίο λαμβάνει και το όνομά της η πάθηση (χαλάρωση, δηλαδή χάλαση, εξού και α-χαλασία).
Η αχαλασία του οισοφάγου διακρίνεται στους εξής 3 τύπους:
- Τύπου 1: Πρόκειται για την “κλασική” αχαλασία οισοφάγου.
- Τύπου 2: Είναι η αχαλασία που συνοδεύεται από αυξημένη ενδοαυλική πίεση, η οποία είναι γνωστή και ως συμπιεστική.
- Τύπου 3: Ονομάζεται αλλιώς σπαστική ή ζωηρή αχαλασία.
Αχαλασία Οισοφάγου: Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της αχαλασίας εμφανίζονται συνήθως σταδιακά. Τα περισσότερα άτομα με αυτή τη διαταραχή εμφανίζουν έκπτωση στην ικανότητα κατάποσης (δυσφαγία) ως κύριο και πρώιμο σύμπτωμα. Ενδέχεται να υπάρχει ήπιος πόνος στο στήθος, ο οποίος έρχεται και φεύγει. Σε κάποια άτομα ο πόνος αυτός μπορεί να είναι πολύ έντονος.
Η κατακράτηση του σάλιου και τροφής στον οισοφάγο μπορεί συχνά να προκαλέσει παλινδρόμηση αυτών των περιεχομένων στο στόμα ακόμα και πολλές ώρες μετά το γεύμα. Ακόμα, λόγω της αχαλασίας, τα περιεχόμενα αυτά ενδέχεται να προωθηθούν στους πνεύμονες κατά την αναπνοή (τραχειοβρογχική εισρόφηση). Άλλα συμπτώματα αυτής της διαταραχής περιλαμβάνουν βήχα κατά τη διάρκεια της νύχτας και σημαντική απώλεια βάρους. Το τελευταίο προκαλείται λόγω δυσκολίας στην κατάποση, σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα παραμείνουν χωρίς θεραπεία. Η ξηροφθαλμία (κερατοεπιπεφυκίτιδα sicca) και η ξηροστομία δεν είναι ασυνήθιστες σε ασθενείς με αχαλασία.
Η εισρόφηση σάλιου και περιεχομένων τροφής από άτομα με αχαλασία μπορεί να προκαλέσει πνευμονία, άλλες πνευμονικές λοιμώξεις ή ακόμα και θάνατο. Τέλος, η συχνότητα του καρκίνου του οισοφάγου είναι σημαντικά αυξημένη σε ασθενείς με αχαλασία.
Ποιοι Επηρεάζονται;
Η αχαλασία είναι μια σπάνια, όπως ήδη αναφέρθηκε, διαταραχή η οποία, συνήθως, επηρεάζει ενήλικες μεταξύ 25 και 60 ετών. Ωστόσο, αυτή η διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συμπεριλαμβανομένης και της παιδικής. Η αχαλασία προσβάλλει άνδρες και γυναίκες στον ίδιο βαθμό, εκτός από τις περιπτώσεις που φαίνεται να αντικατοπτρίζουν μια κληρονομική μορφή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, φαίνεται ότι οι άνδρες έχουν διπλάσιες πιθανότητες από τις γυναίκες να διαγνωστούν με αυτή τη διαταραχή.
Ποια Συμπτώματα Εμφανίζει Η Αχαλασία Οισοφάγου;
Τα συμπτώματα της αχαλασίας εμφανίζονται συνήθως σταδιακά. Τα περισσότερα άτομα με αυτή τη διαταραχή εμφανίζουν έκπτωση στην ικανότητα κατάποσης (δυσφαγία) ως κύριο και πρώιμο σύμπτωμα. Ενδέχεται να υπάρχει ήπιος πόνος στο στήθος, ο οποίος έρχεται και φεύγει. Σε κάποια άτομα ο πόνος αυτός μπορεί να είναι πολύ έντονος.
Η κατακράτηση του σάλιου και τροφής στον οισοφάγο μπορεί συχνά να προκαλέσει παλινδρόμηση αυτών των περιεχομένων στο στόμα, ακόμα και πολλές ώρες μετά το γεύμα. Ακόμα, λόγω της αχαλασίας, τα περιεχόμενα αυτά ενδέχεται να προωθηθούν στους πνεύμονες κατά την αναπνοή (τραχειοβρογχική εισρόφηση). Άλλα συμπτώματα αυτής της διαταραχής περιλαμβάνουν βήχα κατά τη διάρκεια της νύχτας και σημαντική απώλεια βάρους. Το τελευταίο προκαλείται λόγω δυσκολίας στην κατάποση, σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα παραμείνουν χωρίς θεραπεία. Η ξηροφθαλμία (κερατοεπιπεφυκίτιδα sicca) και η ξηροστομία δεν είναι ασυνήθιστες σε ασθενείς με αχαλασία.
Η εισρόφηση σάλιου και περιεχομένων τροφής από άτομα με αχαλασία μπορεί να προκαλέσει πνευμονία, άλλες πνευμονικές λοιμώξεις ή ακόμα και θάνατο. Τέλος, η συχνότητα του καρκίνου του οισοφάγου είναι σημαντικά αυξημένη σε ασθενείς με αχαλασία.
Πώς Γίνεται Η Διάγνωση Για Την Αχαλασία Οισοφάγου
Επειδή η αχαλασία οισοφάγου «μοιράζεται» ορισμένα συμπτώματα τόσο με κακοήθεις όσο και μη χειρουργικές παθήσεις, η ξεκάθαρη διάγνωση μεταξύ αυτών είναι ζωτικής σημασίας. Η αντιμετώπιση της κακοήθειας οισοφάγου με αυτήν της αχαλασίας και της δυσκινησίας οισοφάγου είναι εντελώς διαφορετικές. Για τον λόγο αυτό, υπάρχουν ορισμένες εξετάσεις, οι οποίες πρέπει να πραγματοποιούνται πάντα, με σκοπό την ορθή διάγνωση. Οι απαιτούμενες αυτές εξετάσεις – όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά – είναι οι παρακάτω:
- Ακτινολογική εξέταση: Είναι η απλούστερη, παλαιότερη και ιδιαίτερα χρήσιμη στη διάγνωση της αχαλασίας εξέταση. Η ακτινολογική εξέταση, ειδικά με τη χρήση πόσιμου σκιαγραφικού υγρού, μπορεί να δείξει διεύρυνση (διαστολή) του οισοφάγου, καθώς και κατακράτηση τροφών και εκκρίσεων εντός του οισοφάγου. Καθότι εύκολη στην εκτέλεση, τόσο για τους ιατρούς όσο και για τους ασθενείς, είναι η εξέταση πρώτης γραμμής για τις πιθανές περιπτώσεις αχαλασίας. Διενεργείται από ακτινολόγο και δεν απαιτεί ιδιαίτερη προετοιμασία πλην μερικών ωρών νηστείας. Ωστόσο, μόνη της δεν είναι πλέον αρκετή για τη διάγνωση των παθήσεων του οισοφάγου.
- Γαστροσκόπηση: Υπό μέθη, τοποθετείται μία κάμερα μέσα στον οισοφάγο η οποία επιτρέπει τον οπτικό έλεγχο του βλεννογόνου (του εσωτερικού καλύμματος) του οισοφάγου, αλλά και τη λήψη βιοψιών. Η βιοψία έχει εξίσου σημαντικό ρόλο στη διάγνωση τόσο της αχαλασίας όσο και άλλων παθήσεων. Αυτό ισχύει κυρίως για τον καρκίνο του οισοφάγου. Παρόλο που η εικόνα είναι διαγνωστική σε προχωρημένες καταστάσεις, η δυνατότητα λήψης βιοψιών είναι απαραίτητη και καθιστά την εξέταση αυτή αναντικατάστατη.
- Μανομετρία οισοφάγου: Πρόκειται για την ειδικότερη και σημαντικότερη εξέταση για τη σωστή διάγνωση της αχαλασίας του οισοφάγου, αλλά και για τον σχεδιασμό της θεραπείας. Κατά τη μανομετρία του οισοφάγου, μια συσκευή σε σχήμα λεπτού σωλήνα τοποθετείται στον οισοφάγο για 10 λεπτά περίπου, κατά τη διάρκεια των οποίων ο ασθενής καταπίνει μικρές γουλιές νερού. Η συσκευή μετρά τις πιέσεις που αναπτύσσονται στον ανώτερο και κατώτερο οισοφάγο κατά την κατάποση. Η όλη διαδικασία είναι ομολογουμένως ενοχλητική, αλλά σύντομη, και κυρίως απολύτως απαραίτητη για τη σωστή διάγνωση και θεραπεία της αχαλασίας του οισοφάγου.
Τρόποι Αντιμετώπισης
Η θεραπεία της αχαλασίας στοχεύει στην άρση των εμποδίων που προκαλούνται από την αδυναμία χαλάρωσης του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Δηλαδή, στη χαλάρωση της βαλβίδας μεταξύ του οισοφάγου και του στομάχου (καρδιοοισοφαγικός σφιγκτήρας).
Αυτό μπορεί να γίνει τόσο με συντηρητικά μέσα όπως με τη χορήγηση φαρμάκων και την ενδοσκοπική διαστολή του μυός του σφιγκτήρα όσο και με χειρουργική επέμβαση.
Συντηρητική Αντιμετώπιση
Φαρμακευτική Αγωγή
Το φάρμακο ισοσορβίδιο (ένα νιτρικό άλας μακράς δράσης) ή η νιφεδιπίνη (αναστολέας διαύλων ασβεστίου) μπορεί να προσφέρει κάποια ανακούφιση σε άτομα με αχαλασία. Ωστόσο, η δράση είναι περιορισμένης διάρκειας. Στην ουσία, προσφέρει μόνο κάποια ανακούφιση από τα συμπτώματα και όχι πραγματική θεραπεία της νόσου.
Επίσης, η αχαλασία είναι συνήθως μια προοδευτική νόσος, δηλαδή χειροτερεύει με τον χρόνο. Στο τελικό στάδιο, η διάμετρος και το μήκος του οισοφάγου αυξάνονται δραματικά, και η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της πάθησης με φάρμακα δεν είναι δυνατή.
Botox
Κατά τη διάρκεια μιας γαστροσκόπησης, γίνεται ενδομυϊκή έγχυση τοξίνης Botulinum (πιο γνωστό ως Botox, το οποίο χρησιμοποιείται ευρέως στην Αισθητική Ιατρική) στον καρδιοοισοφαγικό σφιγκτήρα. Η ουσία αυτή δρα χαλαρώνοντας τελείως τους μυς στους οποίους εγχύεται. Σε αρκετές περιπτώσεις, αυτό είναι αποτελεσματικό στη χαλάρωση της βαλβίδας και στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
Ωστόσο, η δράση του διαρκεί από 3 έως 6 μήνες και, συνήθως, χρειάζεται επανάληψη. Επίσης, οι πολλαπλές επαναλήψεις δεν συνιστώνται, λόγω δημιουργίας ουλής στην περιοχή, που μπορεί να προκαλέσει τελικά επιδείνωση της κατάστασης.
Πνευματικές Διαστολές
Περίπου το 70% των περιπτώσεων αχαλασίας μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με τη διαστολή του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται μέσω πνευματικής διαστολής με μπαλόνι. Οι διαστολές αυτές προσφέρουν σε κάποιες περιπτώσεις άμεση ανακούφιση από τα συμπτώματα, καθώς και ακτινολογική βελτίωση. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, ωστόσο, επαναλαμβανόμενες διαστολές μπορεί να είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί βελτίωση των συμπτωμάτων.
Χειρουργική Αντιμετώπιση
Λαπαροσκοπική Μυοτομή Κατά Heller
Η χειρουργική θεραπεία της αχαλασίας γίνεται λαπαροσκοπικά και είναι η αποτελεσματικότερη θεραπεία με ποσοστό επιτυχίας 85-90%. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, που διενεργείται αποκλειστικά λαπαροσκοπικά, οι μυϊκές ίνες του κατώτερου σφιγκτήρα κόβονται (λαπαροσκοπική μυοτομή Heller για την αχαλασία) «ανοίγοντας» έτσι τη βαλβίδα μεταξύ οισοφάγου και στομάχου.
Κατά συνέπεια, το περιεχόμενο του οισοφάγου (τροφή, υγρά, σάλιο) μπορεί ελεύθερα να περάσει στο στομάχι. Ωστόσο, περίπου το 15 τοις εκατό των ατόμων με αχαλασία εμφανίζουν τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης μετά από αυτή τη χειρουργική επέμβαση. Για τον λόγο αυτό, κατά τη διάρκεια της μυοτομής κατά Heller, διενεργείται και μια ειδική θολοπλαστική επέμβαση (Dor) για να αποφευχθεί αυτή η παρενέργεια.
Το χειρουργείο είναι μακράν η αποτελεσματικότερη μέθοδος θεραπείας της αχαλασίας του οισοφάγου. Αποτελεί τη μοναδική λύση σε περιπτώσεις προχωρημένης νόσου (μεγάλη διάμετρος οισοφάγου > 6 εκ.), σε νεαρούς ασθενείς και σε άτομα τα οποία:
- Δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή ή στις διαστολές
- Εμφανίζουν επιπλοκές της φαρμακευτικής αγωγής και των διαστολέων
- Επιθυμούν να έχουν μια οριστική θεραπεία απευθείας
Αχαλασία Οισοφάγου Και Διατροφή
Όσον αφορά τη διατροφή ασθενών με αχαλασία, αυτή είναι πολύ σημαντική για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Το διατροφικό πλάνο που συστήνεται στοχεύει ουσιαστικά στη μείωση της πίεσης του κατώτερου οισοφάγου. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω:
- Συχνών και μικρών γευμάτων
- Της κατανάλωσης υδαρών και ημιστερεών τροφών
- Της αποφυγής πολύ σκληρών τροφών
- Της μείωσης της ποσότητας των υδατανθράκων και της πρωτεΐνης
- Της αύξησης του λίπους
- Της μέσης θερμοκρασίας των τροφών και ποτών, να μην είναι δηλαδή πολύ ζεστά ή πολύ κρύα
- Της αποφυγής χυμών από εσπεριδοειδή, μεγάλης ποσότητας καφεΐνης είτε από τον καφέ είτε από το τσάι και άλλες πηγές, καθώς και των καρυκευμάτων
- Της αργής και καλής μάσησης των τροφών
- Του συνδυασμού γευμάτων με υγρά
- Της λήψης αρκετών υγρών πριν τον ύπνο
- Της αποφυγής φαγητού πολύ αργά τη νύχτα και πριν τον ύπνο
Ποιες Παθήσεις Παρουσιάζουν Παρόμοια Συμπτώματα Με Την Αχαλασία Οισοφάγου;
Τα συμπτώματα της αχαλασίας οισοφάγου εμφανίζονται και σε άλλα νοσήματα με συνέπεια η κλινική διάγνωση βάσει αυτών να μην είναι επαρκής. Υπάρχουν δύο παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα, οι οποίες πρέπει να αποκλειστούν από την αχαλασία καθώς έχουν εντελώς διαφορετική θεραπεία και πρόγνωση. Αυτές είναι ο καρκίνος του οισοφάγου και οι διαταραχές κατάποσης.
Καρκίνος Του Οισοφάγου
Τα συμπτώματα του καρκίνου του οισοφάγου μοιάζουν με αυτά που σχετίζονται με την αχαλασία. Ο καρκίνος οισοφάγου μπορεί να ξεκινήσει σχεδόν σε οποιοδήποτε σημείο του σωλήνα. Οι μικροί καρκίνοι είναι συνήθως ασυμπτωματικοί ή εμφανίζουν πολύ ήπια συμπτώματα. Καθώς ο όγκος μεγαλώνει, το πρώτο σημάδι μπορεί να είναι δυσκολία στην κατάποση ή/και πόνος κατά την κατάποση. Πιθανή είναι και η αίσθηση σαν να έχει κολλήσει τροφή πίσω από το στέρνο. Η δυσκολία στην κατάποση μπορεί να συνοδεύεται από δυσπεψία, καούρα και πνιγμό. Η απώλεια βάρους δεν είναι ασυνήθιστη.
Διαταραχές Κατάποσης
Οι διαταραχές κατάποσης παρουσιάζονται σε διάφορες μορφές. Ορισμένες είναι αποτέλεσμα διαταραχών του εγκεφάλου όπως η νόσος του Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας ή η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS ή νόσος του Lou Gehrig). Άλλες είναι αποτέλεσμα δυσλειτουργίας τμημάτων του λαιμού που εμπλέκονται στην κατάποση. Για παράδειγμα, ο φάρυγγας μπορεί να δυσλειτουργεί μετά από εγκεφαλικό.
Ο Δρ. Στέφανος Λαζαρίδης είναι Γενικός Χειρουργός και Λαπαροσκόπος Χειρουργός, με πολύχρονη εμπειρία στη Μεταβολική και Βαριατρική Χειρουργική. Ο γιατρός βρίσκεται στη διάθεσή σας για να σας δώσει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και να απαντήσει στα ερωτήματά σας σχετικά με το τι είναι η αχαλασία οισοφάγου, πώς αντιμετωπίζεται συντηρητικά ή χειρουργικά και ποιο είναι το κόστος της επέμβασης. Πραγματοποιήστε την επικοινωνία σας με τον Δρ. Λαζαρίδη και κλείστε ραντεβού στο ιατρείο του στο Μαρούσι.
Συχνές Ερωτήσεις
Ποια Τα Αίτια Της Αχαλασίας Οισοφάγου;
Η ακριβής αιτία της αχαλασίας δεν είναι γνωστή. Ορισμένοι κλινικοί ερευνητές υποπτεύονται ότι η πάθηση μπορεί να προκαλείται από τον εκφυλισμό μιας ομάδας νεύρων που βρίσκονται στο τοίχωμα του οισοφάγου και άλλων οργάνων του γαστρεντερικού συστήματος (πλέγμα Auerbach). Πιστεύεται ότι μπορεί να υπάρχει μια σπάνια, κληρονομική μορφή αχαλασίας, αλλά αυτό δεν έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής.
Με Ποιες Άλλες Παθήσεις Συγχέεται Η Αχαλασία Οισοφάγου;
Σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουμε ψευδοαχαλασία που σημαίνει ότι η αχαλασία οισοφάγου συγχέεται με κάποια άλλη πάθηση εξαιτίας της παρόμοιας συμπτωματολογίας τους. Ο καρκίνος του οισοφάγου είναι μία από τις παθήσεις με κοινά συμπτώματα, όπως και η νόσος του Parkinson, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος του Lou Gehrig (αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση) και άλλες διαταραχές του εγκεφάλου, που προκαλούν διαταραχές στην κατάποση. Τέλος, το εγκεφαλικό και άλλες καταστάσεις, οι οποίες οδηγούν σε δυσλειτουργία τμημάτων του λαιμού που παίζουν ρόλο στην κατάποση, ενδέχεται να παρουσιάσουν παρόμοια συμπτώματα και να θεωρηθεί ότι πρόκειται για αχαλασία.
